Mali kural: Yüzde 1 açık, yüzde 5 büyüme

Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, gelecek yıl uygulamaya girecek olan ve Türkiye'nin uzun dönemli perspektifini ortaya koyan, iki ana bileşenden oluşan "mali kural" ile yıllık büyümenin yüzde 5, genel bütçe açığının ise Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYH) oranın yüzde 1 olarak belirlendiğini açıkladı. Babacan, düzenlediği basın toplantısında dün yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nda (EKK) son şekli verilen, Başbakanlık ve TBMM'ye sevk edilmeye hazır duruma gelen "Mali Kural Kanun Taslağı Tasarısı" hakkında bilgi verdi ve soruları yanıtladı. Mali kuralla kamu maliyesi politikalarına uzun vadeli öngörülebilirlik getirileceğini ifade eden Babacan, "Şimdiye kadar üç yıllık program perspektifimiz vardı. Orta Vadeli Program (OVP ve Orta Vadeli Mali Plan (OVMP) hazırlıyorduk. Artık çok daha uzun vadeye bakmak gereksinimi çok açık şekilde ortada" dedi. Mali kuralın amaçlarını "ekonomide güven ve istikrarı güçlendirmek, mali disiplin anlayışını kalıcı hale getirmek, ekonomi politikalarına uzun vadeli perspektif getirerek, mevduat ve kredi vadelerinin uzamasını sağlamak, kamunun uzun vadede finansman ihtiyacını netleştirerek özel sektörün daha uzun vadeli ve daha düşük maliyetle kaynaklara ulaşmasını sağlamak" olarak sıralayan Babacan, Türkiye için en doğru mali kuralı ortaya çıkarmak için akademisyenler, finans birimleri ve iş dünyasının yanı sıra OECD, AB Komisyonu, IMF ve Dünya Bankası ile istişarelerde bulunduklarını ve söz konusu uluslararası kuruluşların desteğini aldıklarını söyledi. Babacan'ın verdiği bilgiye göre, mali kural merkezi yönetim, Sosyal Güvenlik Kurumu, mahalli idareler, döner sermayeli işletmeler, İşsizlik Sigortası Fonu ve diğer olmak üzere genel yönetimden oluşacak. Özelleştirme kapsamındakiler dahil olmak üzere KİT'ler mali kuralın dışında tutuldu. Babacan, KİT'lerin AB standartlarına uyum açısından mali kuralın dışında yer aldığını ifade etti. Basitlik, doğruluk, saydamlık ve hesap verilebilirlik ile kuruluşların muhasebe ve raporlama işlemleri ile kapsamın belirlenmesinde AB ve diğer uluslararası standartların gözetilmesi"nin mali kuralın ilkeleri olduğunu anlatan Babacan, bundan sonraki dönemde mali kural çerçevesinde açıklanacak bütün verilerin AB standartlarında olacağını bildirdi.

MALİ KURAL NASIL ÇALIŞACAK?

Mali kuralın iki ana bileşen oluşacağını ve buna göre orta-uzun vadede bütçe dengesinin GSYH'nın yüzde 1'i oranında açık vermesinin hedefleneceğini belirten Babacan, bir diğerinin de eşit büyüme oranı olduğunu ve bunun da yüzde 5 olarak öngörüldüğünü söyledi. Sistemin nasıl çalışacağını da örneklerle anlatan Babacan, şunları kaydetti: "Diyelim bütçe açığımız yüzde 4, ulaşmak istediğimiz hedef de yüzde 1 ve bu sabit ve bundan sonra yıllar boyunca hep sabit olacak. Açığımızın 4 olduğu bir yıl, ertesi yıl için ne kadarlık bir bütçe açığı hedeflemeliyiz. İşte bu noktada 0.33 katsayısı devreye giriyor. Bu da yüzde 4'ten yüzde 1'e ulaşırken, bir sonraki yıl aradaki farkın üçte biri kadar bir uyarlama yapıyoruz. Mali kural çerçevesinde yüzde 4 açık verdiğimiz bir yılın ertesi yılı, bu açığı 3'e indirmemiz gerekecek. Yüzde 1'lik bir mali uyum gerekecek. Bir sonraki yıl kalan farkın yine üçte birini alıyoruz. Yani azalan bakiye sistemiyle gidiyor." Böylece herhangi bir yılda genel yönetim açığının GSYH'ya oranı, bir önceki yıl genel yönetim açığının GSYH'ya oranına genel yönetim açık uyarlamasının eklenmesi suretiyle hesaplanan değeri aşamayacak. Genel yönetim açık uyarlaması, açık etkisi ile konjonktürel etkinin toplamından oluşacak. Açık etkisi, bir önceki yıl genel yönetim açığının GSYH'ya oranından, genel yönetim açığının GSYH oranına ilişkin uzun dönemli hedef olan yüzde 1'in çıkarılması sonucu bulunan değerin -0.33 ile çarpılması suretiyle hesaplanacak. Bu kapsamda konjonktürel etki, ilgili yıl reel GSYH artış oranından yüzde 5'in çıkarılması sonucu bulunan değerin yüzde - 0,33 ile çarpılmasıyla belirlenecek. Mali kural kapsamında büyümenin yüzde 5 olarak belirlendiğini açıklayan Babacan, büyümenin hedefin üzerinde olması halinde tasarruf sağlanacağını, altında kalması halinde ise harcamaların artırılacağını bildirdi.

MALİ KURALIN UYGULAMASI VE DENETİMİ

Mali kuralın uygulaması hakkında da bilgi veren Babacan, Orta Vadeli Program ve Mali Plan'da, mali kurala göre hesaplanan üç yıllık genel yönetim açık tavanı belirleneceğini belirterek, şu bilgileri, verdi: "- Kuralın hesaplandığı formülün parametrelerinde bir değişiklik olursa Ekim ayındaki YPK toplantısında ve/veya Orta Vadeli Program ve Mali Plan'da açık tavanı güncellenecektir. Mali kuraldan sapma olup olmadığı, o yıl için gerçekleşen genel yönetim açığının GSYH'ya oranı ile kesin tavan mukayese edilerek yapılacak. Yıl içinde bütçe performansı sürekli izlenerek genel yönetim açığının mali kurala göre belirlenen değerin üzerinde gerçekleşmesi olasılığında, tedbir alternatifleri hazırlanarak Bakanlar Kurulu'na sunulacak. Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik ve finansal bunalım hallerinde yapılacak ve bütçede öngörülmeyen ek merkezi yönetim bütçesi harcamaları mali kural kapsamında istisna tutulacak. Orta Vadeli Program ve Mali Plan'ın yayımını takip eden 15 içinde maliye bakanı ve DPT'de sorumlu bakan TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nu özel gündemli bir toplantıda bilgilendirecek. Genel yönetime ilişkin mali veriler üçer aylık ve yıllık olarak Maliye Bakanlığınca Mali Kural İzleme Raporu ile kamuoyuna açıklanacak. KİT'lere ilişkin mali veriler üçer aylık ve yıllık olarak Hazinece kamuoyuna açıklanacak. Her yıl emeklilik ve genel sağlık sigortalarının uzun dönemli aktüeryal dengesine ilişkin hesaplamaları içeren raporlar açıklanacak. Babacan , yıllık gerçekleşmelere ilişkin Mali Kural İzleme Raporu'nda yer alan verilerin belirlenmiş standartlara uygunluğu bakımından değerlendirilmesinin Sayıştay'ca yapılacağını, sonuçların raporun yayımından itibaren üç ay içinde açıklanacağını bildirdi. OVP ile OVMP'nin, "Orta Vadeli Program ve Mali Plan" altında birleştirileceğini ve 15 Haziran'a da açıklanacağını kaydetti. Babacan, "Mahalli idarelerin limiti aşan iç borçlanmalarında, İçişleri Bakanlığı'nın yanı sıra Hazine'nin de uygun görüşü aranacak. Mahalli idarelerin dış borçlanma limitindeki istisnalar sınırlandırılacak" dedi. Mali kuralla özel sektörün ve piyasaların işinin de kolaylaştığını ifade eden Babacan, "Özel sektörümüz çok daha uzun vadeli ve daha düşük maliyetleri kaynaklara içeriden ve dışarıdan ulaşabilecektir. Zaten bizim de amacımız Türkiye'yi özel sektör eliyle büyütmek'' dedi.