Semaver ustaları zanaatı bırakıyor
Teknoloji ilerledikçe el zanaatları da bir bir tükenmeye devam ediyor. Samsun'un meşhur Vezirköprü semaveri de teknolojiye karşı direnmeye çalışıyor. Geçmişte tarihi Vezirköprü Bedestan Çarşısında 50'nin üzerinde semaver ustası varken bu gün bu sayı 3'e kadar düştü. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte fabrikasyon sisteminin yaygınlaştığını, söyleyen semaver ustaları, fabrikalarda üretilen semaverin fiyatının daha düşük olması nedeniyle artık vatandaşların el yapımı semaverlere pek ilgi göstermediğinden yakındı.
FABRİKASYON BİZİ BİTİRDİ
36 yıllık semaver ustası Hayri Teke, özellikle semaver satışlarının son 10 yılda giderek düşüş gösterdiğini belirterek "Önceden bu Bedestan Çarşısı'nda en az 40 tane semaver ustası vardı ve ey emeğiyle semaver yapılırdı. Şimdi sadece 3 tane usta kaldık. Teknoloji ilerledi artık semaverler fabrikalarda üretiliyor. Tabi bu şekilde maliyet daha düşük oluyor ve satılırken de fiyatı düşük oluyor. Bu nedenle teknolojiyle rekabet edemeyen çok sayıda semaver ustası dükkanını kepenklerini kapattı zanaatını bıraktı. Biz teknolojiye direnmeye zanaatımızı sürdürmeye çalışıyoruz" dedi.
DİRENECEK GÜCÜMÜZ KALMADI
Fabrikasyon sistemine geçilmesiyle birlikte artık el emeğinin bir değerinin kalmadığını dile getiren 20 yıllık semaver ustası Hüseyin, Ünlü, "Biz Vezirköprü'nün yatsı semaverinin bundan 20-50 yıl sonrada el emeğiyle yapılması için bu gün uğraşıyoruz. Birçok usta zanaatı bıraktı Çünkü artık sadece semaver yaparak ev geçindirilmesi mümkün değil. Bu zanaatı devam ettiren bir kaç kişi kaldı. Bizde bir şekilde ayakta durmaya çalışıyoruz. Ama artık pek direnecekte gücümüz kalmadı" şeklinde konuştu.
ANAYURDU RUSYA
Anayurdu olan ve özellikle Rus evlerinin çoğunda nostaljik olarak yer alan bu metal kabın ismi Rusçadaki 'sama' ve 'varit' 'yalnızca kaynamak' anlamına gelen kelimelerden türeyerek doğmuştur. Kendine özgü yassı formu nedeniyle 'Vezirköprü semaveri' diğerlerinden ise oldukça farklı. İran ve Rus semaverlerinin sembolik ve törensel oluşunun tersine Vezirköprü semaveri işlevsel bir nitelik taşıyor. Özellikle anayurdu Rusya'da sadece belli günlerde kaynayan semaver Vezirköprü'de gündelik bir gereç olarak kullanılıyor.
YATSI SEMAVER OLARAK BİLİNİYOR
Vezirköprü semaveri yüzyılı aşkın tarihsel süreci içerisinde çok değişime uğradı. Önceleri içerisinde iki haznesi bulunan ibrik tarzı yapısı, yaklaşık yarım yüzyıl öncesinde yerini şimdiki yassı forma bıraktı. Rivayetlere göre ise Vezirköprü semaverini ustalar deneme-yanılma yolu son halini oluşturdu.
Kimileri tarihi Bedesten Çarşısı'nın Ermeni esnafından Kikor Usta'nın uzun uğraşları ve denemeleri ile bu hali aldığını savunurken; kimileri de Fişekçi Ahmet Usta ve Kameroğ'un Mehmet Usta'yı işaret ediyor. İki savın hangisi doğru olursa olup olmadığı kesin olarak bilinmiyor fakat Vezirköprü semaveri bu haliyle günümüze kadar gelmeyi başardı.
Yaprak Koçer
