2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'ndan yapılan derlemeye göre, Türkiye'deki mevcut demir yolu ağı 2019 sonu itibarıyla 1213 kilometresi hızlı tren hattı, 9 bin 194 kilometresi konvansiyonel ana hat, 2 bin 396 kilometresi tali hat ve istasyon yolları olmak üzere toplam 12 bin 803 kilometreden oluşuyor. Toplam ağın yüzde 50'si sinyalli, yüzde 45'si ise elektrikli olup, bu yıl ve 2021'de tamamlanacak projelerle elektrikli ve sinyalli hat uzunluklarının önemli ölçüde artış göstermesi bekleniyor. Mevcut demir yolu ağ yoğunluğu dikkate alındığında, hem nüfus hem de yüz ölçümü bazında Türkiye'nin AB-28 ortalamasının altında demir yolu ağına sahip olması dikkati çekiyor. Demir yolu hat verimliliğine bakıldığında ise demir yolları üzerindeki trafiğin artırılarak buraların verimli kullanılabilmesi amacıyla çalışmalar sürdürülüyor. İşletmeye alınan hızlı tren hatlarında taşınan yolcu sayısı geçen yıl 2018'e göre yüzde 2,4 arttı. Yük ve yolcu taşımacılığındaki darboğazları gidermeye yönelik demir yolu ağının geliştirilmesi amacıyla Ankara-Afyonkarahisar-İzmir, Bursa-Bilecik, Konya-Karaman-Adana-Gaziantep ve Ankara-Sivas demir yolu hatlarının yapım çalışmaları devam ediyor. Yolcu talebini karşılamakta yetersiz kalan hızlı tren işletmeciliğinde hizmet kalitesi düzeyinin artırılması ve yapım çalışmaları devam eden eksik altyapı ve üstyapı imalatlarının tamamlanmasıyla hızlı tren yolcu taşımacılığındaki artışın hızlanması bekleniyor. Geçen yıl yurt içi demir yolu yük taşımalarında yüzde 0,5, yurt dışı yük taşımalarında ise yüzde 29,7 artış gerçekleşti. 2020'deki değişim oranlarının ise sırasıyla yüzde 7,5 ve yüzde 76,8 olarak gerçekleşmesi öngörülüyor.
Özel sektör tren işletmeciliğiyle istenen gelişmenin sağlanması hedefleniyor
Ayrıca önemli demir yolu güzergahlarında kapasite artışı sağlayacak elektrifikasyon ve sinyalizasyon projeleriyle ikinci hat yapımlarına devam ediliyor. Söz konusu projelerin hayata geçirilmesi ve özel sektör tren işletmeciliğinin geliştirilmesiyle orta ve uzun vadede demir yolu yük taşımalarında istenen gelişmenin sağlanması hedefleniyor. Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun çerçevesinde özel sektörün katılımıyla etkin demir yolu taşımacılık piyasası oluşturulmasına yönelik ikincil mevzuat çalışmaları devam ediyor. Ekim ayı itibarıyla bir kamu, iki özel sektör firması yük treni işletmeciliği, iki kamu kurumu yolcu treni işletmeciliği, 66 özel sektör firması demir yolu işletmeciliği organizatörlüğü, 62 özel sektör firması yolcu taşımacılığı acente belgesi ve iki özel sektör firması da yük taşımacılığı acente yetki belgesi aldı. Demir yolu altyapı yapımı, bakımı, altyapı erişimi ve tahsisi, şebeke bildirimi, emniyet yönetimi, düzenleme ve denetleme, tren işletmeciliği ile demir yolu araçlarının sahipliği, imalatı ve bakım onarımı faaliyetleri organizasyonel olarak birbirinden ayrıştırılacak, faaliyetler arasında etkin bir çalışma mekanizması kurulacak ve sektör yeniden yapılandırılacak. Bu amaçla bir komisyon kurulacak. Komisyonun yapacağı çalışmalar doğrultusunda demir yollarında serbestleşme düzeyinin artırılması, organizasyonel yapının değiştirilmesi ve uygulamadaki aksaklıkların giderilebilmesi amacıyla Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun'da değişiklik hazırlıkları yapılacak ve buna bağlı olarak TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü Ana Statüsü değiştirilecek.