İslamda miras hukuku, vefat eden kişilerin mal varlığında kimlerin, ne oranda hak sahibi olduğunu düzenler. Klasik fıkıh literatüründe “Kitabu’l-Feraiz” başlığı altında incelenen miras hukuku, çağdaş miras hukukuna göre önemli farklılıklar içerir. İslam Hukukunun asli kaynakları Kuran, Sünnet ve kısmet içtihatlardır. İslam Hukuku, mirasçılık ilişkisinin tayin edilmesinde, vefat eden ile akrabalık derecesini referans alır. Ancak çağdaş hukukta mirasçılar; birey, sınıf ve zümre sistemine göre ayrılmakta ve bu sistemler üzerinden miras ilişkileri düzenlenmektedir.
İslamda miras hukuku, ölen kişinin mal varlığı ile birlikte borçlarının nasıl ifa edileceğini düzenler. Dolayısıyla, vefat edenin aktifi ve pasifinin nasıl intikal edeceğini hükme bağlar. Tereke, mirasçılar, mirasçıların terekenden ne oranda pay alacağı vs. hususlar Kuran ve Sünnet tarafından ifade edildiği için içtihada tevdi edilen alan son derece sınırlıdır. İslam Hukuku’na göre miras bırakan, vasiyet harici mirasçı atama hakkını haiz değildir.
Miras bırakan, kendi varislerine vasiyette bulunamadığı gibi toplam mal varlığının üçte birinden fazlasını vasiyet edemez. Murise yakınlık, mirasçı olmada ve mirastan alınan pay oranının belirlenmesinde esas kriterdir. Pay oranları, nimet – külfet dengesi gözetilerek belirlenmiştir. İslam’da miras hukukuna göre miras, muris ve mirasçı açısından icbaridir. Bu sebeple, murisin mirasçı sıfatını haiz kişinin mirasçılık hakkını düşürebilmesi mümkün değildir.
İslam hukukunda pay sahibi mirasçılar için oluşturulan şemaya verilen isimdir. Her bireyin kalan mirastan hakları Feraiz şeması ile ifade edilmiştir. Bir başka söyleyişle pay sahiplerinin ne kadar hak alacaklarını ifade eden terime verilen isimdir.
İslam’a göre miras paylaşımında erkek evlatların miras payı, kız evlatların miras payının iki katıdır. Söz gelimi, babanın vefatı durumunda yalnızca erkek ve kız evlat mirasçı ise ve 60.000 TL tereke mevcutsa; erkek çocuk 40.000 TL, kız çocuk 20.000 TL mirastan pay alır. Şayet murisin erkek çocuğu yok ve ikiden fazla kız çocuğu varsa, terekenin üçte ikisi kız çocukların miras payıdır. Fakat murisin sadece bir kız çocuğu varsa, kız çocuğun miras payı terekenin yarısı olacaktır.
Murisin annesi ve babasıyla beraber çocukları da varsa, anne ve bananın her birinin miras payı terekenin altıda biridir. Fakat murisin çocuğu yoksa, anne ve bana üçte bir oranında pay sahibi olur. İslam Hukuku’nda evlat edinme kurumu olmadığı için, evlat edinen kişi ile evlat arasındaki bağ yalnızca manevi bağdır. Bu itibarla, evlat edinen ve evlatlık arasında hısımlık mevcut olmadığı için miras ilişkisi de söz konusu değildir.
İslam Hukukuna göre mal paylaşımı; Kuran, Sünnet ve belirli alanlarda içtihat hükümlerine göre yapılır. Örneğin, vefat eden kadın eşin çocuğu yoksa, mirasçı eşin alacağı miras payı 1/2’dir. Fakat vefat eden kadın eşin çocuğu varsa, mirastan alacağı pay 1/4’tür. Erkek eş vefat ettiği takdirde, sağ kalan kadın eş eğer çocuğu yoksa mirastan 1/4 oranda pay alır. Ancak vefat eden erkek eşin çocuğu varsa, sağ kalan kadın eşin miras payı 1/8’dir.
Erkek kardeşleriyle birlikte mirasçı olan kadının payı, kardeşinin payının yarısıdır. Şayet tek çocuksa, terekenin yarısı üzerinde hak sahibi olur. Birden fazla kız kardeş olması halinde, kız kardeşler mirasın üçte ikisini eşit paylaşır.
Eş olarak kadının miras hakkı: ölenin çocukları varsa mirasın sekizde birini, çocukları yoksa dörtte birini alır. Ölenin annesi olarak kadının miras hakkı: ölenin birden fazla kardeşi veya çocukları varsa mirasın altıda birini, çocukları yahut birden fazla kardeşi yoksa mirasın üçte birini alır.
Ölenin baba bir kız kardeşi olarak kadının miras hakkı: baba bir kız kardeşlerin miras hakkı, anne – baba bir kız kardeşler yoksa onlarla aynı miras hakkına sahiptir. Ölenin anne bir kız kardeşi olarak kadının miras hakkı: vefat edenin anne bir kız kardeşi olarak kadının miras hakkı, anne bir kız kardeş bir tane olunca altıda bir oranda, erkek veya kız birden fazla olduğu takdirde üçte bir oranda miras hakkı vardır.