İnsanların hayatında dönüm noktaları vardır. Bunlardan en önemlisi hiç kuşkusuz hangi meslek? sorusuna aranan cevaptır. Milli Prodüktivite Merkezi (MPM)"nin yaptığı bir araştırmaya göre, ülkemizde sanayi sektöründe çalışan iş gücünün %74"ünün meslek eğitimi almadığı, meslek eğitimi alanların büyük bölümünün de kendi meslek kollarında çalışmadığı görülmüştür. Bu durum ülkemiz için israf olduğu gibi kişi için de büyük bir zaman kaybıdır. Ülkeyi ve zamanımızı israfa sürüklememek için ve mutlu bir hayat yaşamak için meslek seçimi çok önemli bir yer kazanmaktadır.
Meslek seçimi; bir kimsenin kendisine açık olan meslekleri çeşitli yönleri ile değerlendirip kendi ihtiyaçları ve beklentileri açısından istenilen yönleri çok, istenilmeyen yönleri az olan birine yönelmeye karar vermesidir.
Kişinin seçeceği meslek aynı zamanda onun yaşam biçimini de etkileyecektir. Yani kişi meslek seçerken aslında tüm hayatına bir yön vermek üzeredir. Seçilen meslek kişinin gelir düzeyini, yaşayacağı çevreyi, toplumsal ilişkilerini, eş seçimini, çalışma koşullarını, statüsünü v.b. koşulları etkileyecek ve belirleyecektir. Yapılan araştırmalar azınlıkta olan bilinçli olarak meslek seçenlerin çoğunlukta olan bilinçsiz meslek seçenlere oranla hayatta daha mutlu olduğunu göstermektedir. Mesleğini sevmeyen bir doktor olmaktansa mesleğini seven bir terzi olmak daha iyi değil midir? Eğer sizler mesleğinizi severseniz, o meslek sırasında karşınıza çıkacak olumsuzluklarla daha kolay baş edebileceksinizdir. Çoğu genç meslek ile işi birbirine karıştırmaktadır. Meslek; bir kişinin hayatını kazanmak, geçimini sağlamak için kuralları toplum tarafından belirlenen, belirli bir eğitim,formasyon gerektiren, bilgi, beceri, ustalık, sevgi ve ilgi isteyen sistemli etkinlikler bütünüdür. İş ise; belli bir iş yerinde hayatın devamı için sürdürülen etkinlikler, faaliyetlerdir. Bir işinizin olması mesleğiniz olduğu anlamına gelmez. Bir mesleğinizin olması da işiniz olduğu anlamına gelmez. (mesleği terzicilik olup ta kahvehanede çalışan insanlar görmüşsünüzdür. ) Ancak yapılan araştırmalar ve değerlendirmeler dünyanın meslek sahibi olan insanlara olan ihtiyacın aratacağını göstermektedir. İşinizin, mesleğiniz doğrultusunda belirlenmesi en doğru davranış olacaktı.
MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1. Faktör= RASTLANTI: Bilinçsiz insanın birçok seçiminde olduğu gibi, meslek seçiminde rastlantının büyük rolü vardır. Okuldaki başarısızlık, aile baskısı, ekonomik baskı v.b. nedenlerle iş hayatına atılanların kendilerine ilk önerilen veya karşılarına çıkan işe sarılmaları bu rastlantıların bir göstergesidir. Çoğumuzun babası, dedesi bu yönde bir seçim yapmak zorunda kalmamışlar mıdır.
Rastlantı sonucu meslek seçiminde gençliğin buhranlı dönemi olan ergenliğinde çok önemli bir etkisi vardır. Ergenlik çağındaki bir gencin ilgileri sık sık değişir, yeteneklerini tam olarak kavrayamamışlardır. Kendi özelliklerinden emin değillerdir, meslekleri iyi tanımazlar, kararsızlık ve şaşkınlık içerisinde bocalarlar. Bu kritik dönemde de profesyonel yardım da almamışlarsa rastlantıya bağlı olarak meslekleri belirlemektedirler.
2. Faktör= AİLE: Gencin meslek seçiminde en büyük etkiye sahip faktör hiç kuşkusuz ailedir. Ekonomik ve kültür düzeyi yüksek olan ailelerde gençler, yetenek ve ilgileri doğrultusunda destek görebilmekteyken, ekonomik ve kültür düzeyi düşük olan ailelerde ise gençler kısa zamanda büyük kazanç getirecek, itibar sağlayacak mesleklere yönlendirilmektedir.
3. Faktör= ÇEVRE: Her gencin imrendiği, özendiği onun gibi olmak istediği çevrede bir kişi mutlaka vardır. Hayranlık duyulan bu kişinin yapmış olduğu meslek genç tarafından model olarak kabul edilebilmekte, o mesleğe yönelinebilmektedir. Aynı şekilde sevilmeyen çevredeki bir kişinin mesleği de o mesleği seçecek genci o meslekten uzaklaştırabilmektedir. Meslek seçimine etki eden çevresel faktörlerden en önemlilerinden biride hiç kuşkusuz medyadır. Gençlerimizin çoğunun futbolcu ve şarkıcı olmaya yönelmelerinin temel nedeni de budur. Medya tarafından gence sunulan modeldir.
4. Faktör= BİREYSEL ÖZELLİKLER: Yapılan araştırmalar yetenek ve beceri gibi bireysel özelliklerle, kuvvetli ve sürekli ilgi ve isteklerin meslek tercihinde rol oynadığını göstermektedir. Ekonomik düzeyi yüksek olan ülkelerde meslek seçiminde kişisel zevkler ön plandayken, ekonomik düzeyi düşük olan ülkelerde yüksek kazançlı, devamlı ve güvenilir bir işe sahip olma isteği birinci sırada yer almaktadır. Para, mevki, zahmetsiz bir iş bulma arzusu, aileye ve çevreye kendini ispat etme arzusu meslek seçiminde zaman zaman genci etkilemektedir. Ergenlik dönemindeki fizyolojik ve psikolojik değişikliklerde gencin meslek seçimini etkileyebilmektedir. Genç ergenlik dönemi içerisinde birazda o çağın özelliğinden dolayı daha hareketli, maceracı, toplumu ve ülkeyi kurtarabileceklerine inandıkları meslekleri seçme arzusunda olurlar. Bu dönemde en çok astronot, bilim adamı, sanatçı, asker, gibi meslekleri tercih edebilirler. Uzmanlar bu dönemdeki mesleklere ergenlik meslekleri veya kaçış meslekleri adını vermektedirler.
Bazı araştırmacılarda meslek seçiminde anne - baba çocuk üçgeninde yaşanan duygusal deneyimlerinde etkili olduğu yönündedir. Bunlara göre çocukluk döneminde üzüntü ve kırıklık yaşamış bir kişi daha çok insana yönelik olmayan meslekleri seçmektedir. Çocuklarda sevgi, şefkat ve güven doğal bir aile ilişkisi kurmuş olan kişiler ise insanlara yönelik meslekler tercih etmektedirler.
Çoğu zaman meslek seçiminde aile, çevre, rastlantılar rol oynamaktadır. Gözden kaçırılan en önemli meslek seçme yöntemi ise hiç kuşkusuz birey ve meslek uygunluğudur.