Bir taşınır veya taşınmaz nitelikteki eşya üzerinde birden çok kişinin pay sahibi olması durumuna günlük hayatımızda çok sık rastlarız. Bu durum el birliği ile mülkiyet şeklinde olabileceği gibi paylı mülkiyet şeklinde de olabilir ancak daha anlaşılabilir olması amacıyla bu mülkiyet çeşitlerinin detayına girmeyeceğim.
Bir mülkiyet üzerindeki ortaklık mirasçılar arasında, miras kalan mülkiyet üzerinde karşımıza çıkabileceği gibi tarafların bir sözleşme düzenleyerek ortak mülkiyete geçmesi şeklinde de karşımıza çıkabilir. Yani ortaklar kendi istekleriyle ortaklığı kurabilecekleri gibi, mirasçıların durumunda olduğu gibi zorunlu olarak da bu durumla karşılaşmış olabilirler. Dolayısıyla, isteyerek olsun veya zaruri olsun, bir mülkiyet üzerindeki ortaklık sebebiyle ortaklar arasında anlaşmazlık çıkabilir. Veyahut hiçbir anlaşmazlık çıkmamasına rağmen ortaklar artık ortaklığın devamını istemiyor olabilirler. Bu durumda olan ortaklar mülkiyet üzerindeki ortaklığı nasıl sonlandırabilirler?
Öncelikle tarafların, yani ortakların, anlaşması ile ortaklık durumunu sonlandırabilmelerinin mümkün olduğunu belirtelim. Dava açıldıktan sonra bile tüm ortakların anlaşması halinde mahkeme ortakların kararına uyacaktır. Dolayısıyla dava sonuçlanana kadar anlaşma yoluna gidilebilir.
Bunun yanı sıra ortaklardan en az birinin paylaşmayı istemesi ve diğer ortaklardan en az birinin paylaşma istememesi durumunda dava açma yoluna başvurarak mahkemeden paylaşma yapması istenebilir. Bu paylaşımın istenebilmesi için diğer ortakların kusurlu bir davranışının bulunması gerekmez. Hiç kimse ortaklığın devamına zorlanamayacağı için paylaşma yapılmasını isteyen ortak bu davanın açılması için mahkemeye başvurabilir. Bu davaya ortaklığın giderilmesi (İzale-i şüyu) davası denmektedir. Ortaklığını sonlandırmak isteyen ortağın diğer bütün ortaklara karşı bu davayı açması gerekir. Bu dava dosyası önüne gelen mahkeme ilk olarak mümkünse aynen taksim yaparak ortaklığı sonlandırır. Örneğin bir arazi üzerinde bulunan iki kişilik ortak mülkiyet, eğer arazi ikiye bölünerek de elverişli bir şekilde kullanılabiliyorsa bölünerek sonlandırılır. Satış yapılmasına gerek kalmaz. Ancak bir konut üzerinde bulunan ortak mülkiyet aynen taksim yoluyla sonlandırılamaz. Bu durumda konutun satışı yapılarak ortaklara payları oranında bedeli paylaştırılır. Bu satış ise açık artırma yoluyla yapılır. Bütün ortaklar açık artırmanın sadece ortaklar arsında yapılmasını talep ederse sadece ortakların katılımıyla bir açık artırma tanzim edilir. Böyle bir talep olmazsa açık artırmaya herkes katılabilir. Açık artırmanın başlangıç tutarı, bilirkişilerce belirlenen tutarın %50’sidir. Bu tutardan başlayarak katılımcılar fiyat artırır ve en fazla ödeme yapmayı teklif eden kişi mülkiyeti kazanır. Açık artırma neticesinde elde edilen satış tutarı masraflar düşüldükten sonra payları oranında ortaklara paylaştırılır ve ortaklık sonlandırılmış olur.
Dolayısıyla yukarıda açıkladığımız gibi hiç kimseye bir ortaklığa devam etmesi için zorlama yapılamaz. Ortaklığın sonlandırılmasının önünde kanundan doğan bazı istisnai durumlar olmadıkça her ortak, ortaklığın sonlandırılmasını isteme hakkına sahiptir.