Yüksek besleyicilik özelliğiyle gerek çiğ şekli gerekse ezmesiyle çoğu insanın gönlünde taht kurmuş olan yer fıstığının aslında kuruyemiş olmadığını biliyor muydunuz? Çok şaşırtıcı bir olaymış gibi gelse de, yer fıstığı; baklagiller familyasının bir üyesidir. Tıpkı mercimek, fasulye ya da bezelye gibi!
Botanik adı Arachis hypogaes olan yer fıstığı, her evde televizyon izlerken bademin fındığın yanında yer alıyor olsa da özünde teknik olarak kuruyemiş olarak nitelendirilmez. Ayrıca, yer fıstığı tohumunda çok yüksek oranda yağ bulundurması, bitkisel yağ üretimi açısından da gözde sayılacak besinlerden biridir çünkü fiziksel özellikleri ve besin değeri açısından diğer bitkisel yağlara bakıldığında, zeytinyağına en yakın bitkisel yağ diye söz etmemiz mümkündür.
Bu yazımızda tadı ve özellikleriyle bizleri şaşırtan yer fıstığını sizler için detaylı inceledik.
Ülkemizde çok fazla miktarda yetiştirilen ve çok sevilerek tüketilen yer fıstığının aynı zamanda birçok yararı bulunmaktadır. İnsanlar tarafından yararları çok da bilinmese de aslında vitamin, mineral ve antioksidan deposu olan yer fıstığının yararlarına yazımızda ilerleyen başlıklarımızda daha çok detay vereceğiz. Fakat şu an söyleyebiliriz ki, mide koruyucu, kansere karşı kalkan ve kemik sağlığına katkıları sebebiyle yer fıstığı için tam bir şifa deposu diyebiliriz.
Çünkü, yer fıstığı içerisinde oldukça fazla miktarda B grubu kompleks vitaminleri ve E vitamini bulunduruyor. Bu vitaminlerin yanı sıra, yer fıstığının besin öğelerinde kalsiyum, magnezyum, fosfor ve demir gibi mineraller de mevcuttur. Yer fıstığı, güzel bir bitkisel yağ kaynağı olarak kullanılmasına rağmen içerisinde hiç kolesterol içermemektedir. Çoğu insan tarafından çok bilinmese de yer fıstığı sadece çerez niyetine yenen bir besin değildir.
Örneğin; yer fıstığı yağının yanma derecesi oldukça yüksek olduğundan dünyada kızartma yağı amacıyla kullanımı da oldukça yaygındır. Ayrıca yer fıstığı yağını, rafine yağı olarak gıda sanayisinde de kullanıldığını söylemek mümkün. Özellikle de, çikolatalı ürünlerin, sosların, balık konservelerinin ve pasta yapımının gibi bir çok gıda sanayisinin içerisinde görebiliyoruz. Hatta öyledir ki, kozmetik ürünlerde, boya sektöründe ve sabun üretiminde de kullanılmaktadır.
Bazen de yer fıstığını, televizyon sehpalarında, koyu sohbetlerde masalarda, fıstıklı dondurmaların içinde, pazar kahvaltılarında ezme şeklinde sofralarda bazen de yüksek besin içeriğinden ve tok tutma sebebinden ötürü hayvan yemlerinde gibi bir çok alanda yer fıstığını görebiliyoruz.
Yer fıstığı tüketmek, özellikle sporcular ve çoğu insan için tadı ve yararı bakımından vazgeçilmez olsa da, yapılan araştırmalarda günde 80 gram, yaklaşık olarak 1 avuç yer fıstığı tüketmek ya da 1 yemek kaşığı yer fıstığı ezmesi tüketmek sağladığı yararlar için yeterli olacaktır. Arzunuza göre, 2 yemek kaşığını geçmeyecek şekilde de yer fıstığı ezmesini tüketebilirsiniz. Hatta, günde 2 yemek kaşığı yer fıstığı tüketmek, günlük magnezyum ihtiyacınızın yaklaşık olarak %15’ini karşılayabilir. Ancak bu noktada kalori ihtiyacınızı ve diğer besin tüketimlerinizi de dikkate almanız önerilir.
Öncelikle, yer fıstığı yetiştiriciliği için toprak oldukça önemli bir faktördür. Yetiştirilen toprağın açık renkli, iyi süzülmüş ve kumlu dokuma topraklar yer fıstığı yetiştirmek için ideal toprak türüdür. Ülkemizde de yetiştiriciliği de yapılan yer fıstığı, iklim olarak Güneydoğu bölgesi, Akdeniz bölgesi, Marmara bölgesi ve Ege bölgesine uygundur. İl olarak bakıldığında; Adana, Osmaniye, Mersin, Antalya, Kahramanmaraş, Aydın ve Muğla illerini sayabiliriz.
Ilıman iklime uygun yer fıstığı yetiştiriciliği ülkemizde uygun olsa da Türkiye’de yetiştirilen yer fıstıklarını genellikle yemeklik yağ sanayi de değil, daha çok çerez, şekerleme ve pasta sanayide kullanılır. Dünya üzerinden bakacak olursak da en çok yer fıstığını yetiştiren ülke Çin’dir.