Mıntıka Palas Oteli
"Saat sekizi çeyrek geçiyor. Yazı odasındayım. İsmet Paşa'yı beklerken bu satırları yazıyorum. Samsun'a üçüncü defadır geliyorum. İlk gelişim malûmdur. Tarihini gözümün önünde büro üstünde duran uzun cigara kutusunun kapağında okuyorum : "19 Mayıs 1335." Ondan sonra bir defa daha gelmiştim. Takriben dört sene evvel, bu gelişimin tarihini yukarıda tesbit ettim. İsmet Paşa geldi, yazıyı bırakıyorum." Bu sözler Gazi Mustafa Kemal ATatürk'e ait. Nerede ve nereye dair yazıldığını bilmekse çok heyecan verici olsa gerek.
Yazıyı kaleme aldığı yer "Mıntıka Palas". Yani kısaca değinecek olursak: Atatürk, Dokuzuncu Ordu Kıt'aları Müfetişi olarak 18 kişilik kadrosuyla 19 Mayıs 1919 sabahı Samsun'a geldiği ve Bandırma vapurundan çıkarak karaya ayak bastığı zaman coşkun gösterilerle karşılanmış ve kentte metruk durumdaki otelde yani Mıntıka Palas'ta ağırlanmıştı. Burası iki katlı taş bir yapıymış o gün de. 1902 de yılında Abacıoğlu adında zengin birisi tarafından otel olarak yaptırılmış. Atatürk'ün Samsun'a geleceği duyulur duyulmaz, metruk (terk edilmiş) olan otel, Mutasarrıfın emriyle açtırılmış, Askeri hastaneden karyola ve sandalyeler taşınarak döşenmiş. Atatürk, bir hafta süre ile bu binada kalmış, Anadolu'da başlattığı Milli Mücadeleyi ilkin bu binada açmıştı.
Böylelikle Atatürk, 9. Ordu Müfettişi olarak görevli iken 19 Mayıs 1919'da Samsun'a geldiğinde kendisi ve Müfettişlik Karargâhının 18 Subayı için hazırlanan Mıntıka Palas Oteli'ne yerleşiyor. Çalışmalarını bu yapıda sürdürüyor. Atatürk, Samsun'a üçüncü gelişi olan 16 Eylül 1928 yılında da bu yapıda kalıyor.
Bu yapının, bugüne kadarki serüveniyse şöyle: Cumhuriyetin ilanından sonra içindeki eşyalarla bir süre korunan on iki odalı yapı, sonraları, iki odası dışında, Cumhuriyet Halk Partisi tarafından kullanılır. 19 Mayıs şenliklerinde de iki oda ziyaret için açılırmış. Halk Partisi yapıdan ayrıldığında, Gazi Evi olarak anılmaya başlanır. Ancak çeşitli kuruluşlara lokal olarak kiralandığından bu kimliğine uygun kullanılmaz. 1958-59 yıllarında başlatılan bir çalışmayla boşaltılması sağlanan yapı, restore olanağına kavuşarak bugünkü kimliğine biraz daha kavuşturulmuş olur. 1995 yılında da çeşitli çalışmaların başlatılarak bugünkü biçimine erer. İşte bu yapı, bugünkü Samsun'un yüz aklarından biri konumundaki Gazi Müzesi'dir.