Yakıt fiyatları canımızı yakmaya devam ediyor.Dünya ' nın en pahalı benzinini kullanma rekorunu kimseye kaptırmıyoruz.Ekonominin kötü gittiği söylenen dönemlerde bir yere kadar anlaşılabilir bir durumdu , yakıt pahalılığı.Oysa ki , yıllardır ekonominin nereden nereye geldiğini dinliyoruz.
Krizler , devalüasyonlar , içi boşaltılan bankalar günlerinden , kişi başına düşen milli gelirin on beş bin dolar olduğu günlere geldik.Rakamlar değişiyor.Bakanlar değişiyor.Değişmeyen tek şey , rakamlarda meydana gelen olumlu değişikliklerin halka yansımaması.Dün de böyleydi , bugün de.Hala en pahalı benzini biz kullanıyoruz.
Yakıt fiyatları niçin düşmez ? Bunun cevabını geçtiğimiz günlerde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız verdi.Ne diyor , sayın bakanımız.'' Bana kalırsa benzin 2,5 TL olsun.Ham petrol ve döviz fiyatlarına bağlı olarak akaryakıt fiyatları değişmektedir.Her vatandaş gibi ben de benzini ucuz fiyattan kullanmaktan yanayım.Ama sadece geçen yıl 45-46 milyar lira yalnızca petrol türevlerinden vergi toplandı.Vergilerin düşmesi şu an söz konusu olamaz.''
Sayın Bakan vergilerin benzin fiyatları üzerindeki etkisinde haklı olmasına rağmen , sıra ham petrol ve döviz fiyatlarının benzin fiyatına olan etkisine geldiğinde yanılmaktadır.
Yıllar itibari ile ham petrol ve döviz fiyatları incelendiğinde , fiyatlarda meydana gelen artışların direk olarak pompa fiyatına yansıtıldığı görülmektedir.Fakat , fiyatlarda meydana düşüşler pompa fiyatına ya hiç yansıtılmamakta ya da düşük oranda yansıtılmaktadır.
Rakamlar ortada.2008 yılı Aralık ayı sonu itibariyle dolar kuru 1,55 TL ' dir.Ve yine 2008 yılı 2. altı aylık dönemde ham petrolün varil fiyatı 120 dolardır.Türkiye ' de benzinin pompa fiyatı 3,5 TL ' dir.
2009 yılı Aralık ayı sonu itibariyle dolar kuru 1,51 TL ' dir.2009 yılı 2. altı aylık dönemde ham petrolün varil fiyatı 55 dolardır.Aynı dönemde pompa fiyatı ise 3,20 TL ' dir.
Basit matematik kurallarından biri olan oran orantı kullanıldığında ortaya çıkan sonuç göstermektedir ki , benzininin pompa fiyatı 1,6 TL olmalıdır.Peki olmuş mudur ? Tabi ki hayır.Benzinin pompa fiyatının 1,6 TL olması gereken dönemde bizler benzinin litresini 3,20 TL ' den satın aldık.
Ham petrol fiyatları ile döviz kurunun pompa fiyatı üzerinde etkisi , sadece fiyatlar yükselme eğiliminde iken geçerli bir durumdur.Fiyatların düşüş gösterdiği dönemde etki neredeyse sıfırdır.
Kamu maliyesinde sıçrama tezi olarak bildiğimiz durum fiyatların düşmesini engeller. Yakıt fiyatlarında sürekli artış olmasının en büyük nedeni ,ham petrol ve döviz kurlarında meydana gelen artış değil, yöneticilerin sıçrama tezini çok iyi bir şekilde kullanmasıdır.
Nedir , sıçrama tezi ? Herhangi bir olağan üstü durumda kamu harcamaları artar.Kamu harcamalarının karşılanması için hükümetler vergi oranlarını arttır veya yeni vergiler uygular.Olağan üstü dönemlerde vergi yükünde meydana getirilecek artışa tepki sınırlı düzeyde kalır.Ve insanlar sırtlarına yüklenen yeni vergilere alışır. İlerleyen zamanlarda olağan üstü durum ortadan kalkmış olsa bile artık kimse vergilerde meydana gelmiş olan artışa tepki vermez.Tepki görmeyen kamu yöneticileri , vergi indirimine gitmez.
Sıçrama tezinin en güzel örneklerinden biri , sekiz yıllık kesintisiz eğitime geçiş döneminde Eğitime Katkı Payı olarak alınan vergidir. Sekiz yıllık eğitim Türkiye gündeminden çıkalı yıllar olmuştur.Buna rağmen Eğitime Katkı Payı 1048 5035 SK Damga Vergisi adı altında alınmaya devam edilmektedir. Verginin koyulma amacı ortadan kalkmış ,kendisi kalkmamıştır.
Benzin fiyatlarında sürekli artış olmasının nedeni , dolar kurunda ve ham petrol fiyatlarında meydana gelen değişiklikler değildir.Vergi oranlarının düşmemesini ve buna bağlı olarak meydana gelen fiyat artışlarını ses çıkarmadan kabulleniştir.
Ülkemizde benzin fiyatını düşürmenin tek yolu sıçrama tezini kabul etmemek ve tepkimizi ortaya koymaktır.