Sigara bağımlılığına neden olan kimyasal madde nikotindir. Nikotin bağımlılığı tıbbi açıdan eroin, alkol ve kokain bağımlılığına benzerlik göstermektedir. Tiryaki olan bir insanın sigarayı bırakması eroin bağımlısının eroini bırakması kadar zordur.
Sigaradan ilk nefesin çekilmesi ile nikotin, birkaç saniyede beyine ulaşarak bazı merkezleri uyarmak suretiyle etkisini gösterir. Buna bağlı olarak, bağımsızların ilk nefesden sonra bir rahatlama, endişe ve sıkıntıların hafiflemesi ve zihnin daha hızlı çalışması gibi algıları olur. Ancak bu durum tahmin edinilenin aksine sigaranın yarattığı bir rahatlama olmayıp, çoğu kez yoksunluk hisseden kişinin vücudunun aradığı maddeye kavuşması ile duyduğu iyilik hissidir. Diğer taraftan, nikotin alımının kesilmesinden sonra ilk 24 saat içinde sigara için dayanılmaz bir istek, huzursuzluk, kızgınlık, endişe, dikkati toplama zorluğu, kalp hızının azalması, iştahın artması gibi bulgular ortaya çıktığı bilinmektedir. Başka bir deyişle nikotin eksikliği bağımlılarda yoksunluk bulguları olarak bilinen somut belirtilerin görülmesine neden olur. Bütün bu nedenlerden dolayı, sigara bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından artık ilaç ve madde bağımlılığına benzer bir hastalık olarak kabul edilmektedir.
Sigara bireyin günlük yaşamda karşılaştığı sorunlardan doğan kaygıyı azaltarak bir an için onu sıkıntı ve gerginlikten kurtarır. Ve bu durumda sigara bir sığınak halini alır. Paketten sigara çıkarmak, dudağa yerleştirmek, yakmak, içine çekmek, külü silkelemek, söndürmek ya da yere atmak kişisel özelliklerin de yansıdığı bir davranış biçimini oluşturur. Bu davranışın sık sık yenilenmesi kaygı ve sıkıntıdan kaçış için ufak çapta bir tören niteliği kazanır.
Sigaraya başlama nedenlerini şöyle sıralamaktadır: Sıkıntı, sigaranın arkadaş yerini tutması, Anne ve baba zıtlaşması, Öfke ve büyüklere direnme, Gösteriş, büyük görünme isteği, Arkadaşların ısrarına hayır diyememe, Eğlence aracı olması, Kendine güven sağlamak için.
Gençle özdeşleşme döneminde büyüklere benzemek, onlar gibi davranmak eğilimiyle sigara içmektedirler. Arkadaşları arasında üstünlük kurma, kendini kanıtlama, kendini kabul ettirme gibi onlara doyum sağlayan bu özentinin neye malolacağının bilincinde değiller. Anne-babanın sigara içip içmemesi de bu alışkanlığın yerleşmesinde önemli bir unsurdur. Yapılan araştırmalar sigara içen anne-babaların çocuklarında bu alışkanlığın daha fazla yerleştiğini göstermiştir.
Ülkemizde yapılan incelemeler sigara tüketiminin büyük bir hızla arttığını, sigara içenlerin yaş ortalamasının gittikçe düştüğünü ortaya koymaktadır. Ülkemizde orta öğrenim düzeyinde öğrenciler arasında yapılan araştırmada, sigaraya başlama nedenleri çokluk sırasına göre sorunlar, dertler, sıkıntılar, arkadaşların etkisi, özenme, zevk için, büyüdüğü ispat etmek için, gösteriş için, arkadaş toplantılarının etkisi ile, merak ve nihayet baskıya tepki şeklinde tespit edilmiştir. Türkiye"de sigara içme tutkusu üzerinde yapılan araştırmalarda, alışkanlık öğrencilik dönemlerinde başlamakta ve %25"e kadar çıkmaktadır. Bu oran üniversite döneminde %40"a varabilmektedir.
Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin sigara konusundaki Bilgi-Tutum ve Davranışlarını ölçüldüğü bir araştırmada; sigaraya başlana nedenleri incelendiğinde %37.6"sı sıkıntıyı gidermek, %31"i arkadaş etkisi, %13.7"si merak sonucu, %76"sı sosyal ortama uymak, diğerleri zevk alma, toplum kurallarına karşı çıkma, aile büyüklerine özenti ve zorlu ekonomik nedenler tespit edilmiştir. Sigara içen ve içmeyenler de baba meslekleri ise şöyle sıralanmaktadır: Sigara içenlerde baba mesleği %30.5 memur, %25.6 emekli, % 25.6 serbest meslek, %11.0 çiftçi, %7.3 işçidir. Sigara içmeyenlerde aynı meslekler sıra ile, %35.4 memur, %21.0 emekli, %24.4 serbest meslek, %17.8 çiftçi ve işçidir. İki grup arasında baba meslekleri farklı değildir. Fakat sigara içme ile ailenin aylık geliri arasında doğrusal bir ilişki bulunmuştur.
Yine sigara içen 164 öğrenciden sigaraya başlama nedenleri %38.5 arkadaş etkisi, %27.0 merak, %19.2 sıkıntı gidermek olarak belirlenmiştir. Bu grupta sigaraya başlama yaş ortalaması 17.8"dir.
Sigara bağımlılığı hızla yayılırken bugün ona dur demeliyiz...