Stres, anlık olarak ortaya çıkan, tehlikede hissettiren veya mücadele gerektiren olay ya da düşünce sonucu oluşan endişenin yarattığı duygusal, zihinsel ve fiziksel tepkidir. Strese neden olan tehlike gerçek ya da gerçek olmayan bir endişeye dayanabilir.
Hayatımızda yaşadığımız gerginlik, zorluk ve sorunlara karşı oluşan doğal bir tepki olarak bilinen stres, herkesin yaşadığı bir durumdur. Bu tepki artış gösterdiğinde kişinin günlük yaşamını da etkileyebilir.
Yaşam koşulları içerisinde birçok duruma maruz kalarak stres yaşayabiliriz. Bazı kişiler bu yaşam döngüsü içerisinde strese girdiğinin farkına varmayabilir. Bu tip kişiler semptom göstermeden stresi yönetebilmektedir. Strese yanıt veren kişiler de ise duygusal, bedensel ve davranışsal belirtiler görülür. Stres belirtileri kişinin olaylara karşı verdiği tepki düzeyine ve süresine göre değişiklik gösterir.
Stres, kişilerin kilo alma ve verme sürecini etkileyebilir. Aşırı stres, fazla yemeye ve kilo alımına neden olabileceği gibi kilo kaybına da yol açabilir. Uzun süreli araştırmalar, aşırı stresin bazı kişilerde kilo alma eğilimini artırdığını göstermektedir. Aşırı stres vücutta kortizol adı verilen stres hormonunun salgılanmasını artırır. Kortizol, normalde böbreküstü bezleri tarafından dengeli bir şekilde üretilir, ancak stres altındayken fazla salınır. Bu hormon, vücudu "savaş ya da kaç" tepkisine sokarak metabolizmayı yavaşlatır. Kortizolün aşırı salgılanması, kan dolaşımında glikoz salınımını artırır ve sürekli hale geldiğinde iştahı yükseltir, şekerli ve karbonhidratlı yiyeceklere olan eğilimi artırır.
Stres, günlük hayatta en sık yaşadığımız duygu durumlarından biridir ve hayatın bir parçasıdır. Stres duygusu, insanı tetikte ve motive tutarak olası tehlikelere karşı beyni hazırlar. İnsan vücudu, stresi tecrübe etmek ve strese karşı tepki vermek için görevlidir. Değişiklikler, zorluklar veya stres faktörlerinden birini yaşadığınızda vücudunuz zihinsel ve fiziksel tepkiler üretir.
Bu tepkiler, vücudun yeni durumlara uyum sağlamasına yardımcı olur. Örneğin, yaklaşan bir toplantı stres altında bireyin daha konsantre çalışmasına katkı sağlayabilir. Ancak, uzun süreli stres vücudun yıpranmasına yol açabilir ve duygusal, fiziksel ve davranışsal sorunlar ortaya çıkarabilir. Kronik hale gelen stres, kişinin kendisiyle ve çevresiyle ilişkilerini etkileyerek fiziksel ve zihinsel zarar verebilir. Bu yüzden, stresi kontrol altına almak ve zorluklarla başa çıkmaya yardımcı olacak bir yaşam tarzı benimsemek oldukça önemlidir.
Aşırı stres altında yüksek kortizol seviyeleri tatlı, yağlı ve tuzlu yiyecekleri aşermenize neden olabilir. Bu durum, dengeli bir yemekten çok şekerli içecekler veya fast food tarzı yiyeceklere yönelme olasılığını artırır. Kortizol, yağ ve karbonhidrat metabolizmasını etkileyerek vücutta enerji dalgalanmaları yaratır.
Duygusal yeme alışkanlığı, sadece fiziksel sağlığımızı değil, psikolojik sağlığımızı da etkiler. Omega-3 gibi besinler beyin sağlığını desteklerken şekerli ve işlenmiş yiyecekler olumsuz etki yaratabilir. Bu nedenle, dengeli bir diyet ruh halini desteklemek için önemlidir. Duygusal yeme alışkanlığı genellikle düşük öz saygı ile ilişkilidir ve uzun vadede olumsuz bir döngü yaratabilir. Stresten kaçınmak için meyve, sebze, tam tahıllar ve sağlıklı yağlar gibi besin değeri yüksek yiyecekler tüketilmelidir.
Stres altında vücut, tatlı, tuzlu ve yağlı yiyeceklere yönelir. Bu tür yiyecekler kısa süreliğine iyi hissettirse de suçluluk duygusu yaratabilir. Duygusal yeme, sağlıksız yiyecekler yeme, fazladan yeme veya fast food gibi sağlıksız tercihlere yönelme gibi davranışlarla kendini gösterir.
Stresi yenebilmek ve fazla kilolardan kurtulmak için bir uzmandan destek almak önemlidir. Beslenme uzmanları kişiye özel diyet programları hazırlayarak süreci kolaylaştırabilir. Günlük olarak yapılan egzersizler de kilo kontrolünü destekler ve stresi azaltır. Sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinmek bu süreçte oldukça önemlidir.
Stresin altında yatan neden ortaya çıkarılmadığında ya da tedavi edilmediğinde çeşitli rahatsızlıklara neden olabilir. Strese bağlı olarak bağışıklık sistemi zayıflabilir, sindirim sistemi problemleri görülebilir ve kronik yorgunluk ortaya çıkabilir. Bunlara bağlı olarak yüksek tansiyon, kalp hastalığı, obezite, depresyon, bağımlılık ve diyabet hastalığı stresin ortaya çıkarabileceği sorunlar arasında yer alır.
Stresi kontrol altında tutarak olaylar karşısındaki tepkilerinizde ölçülü davranabilir, yaşanabilecek olumsuzluklara karşı önlem alabilirsiniz.
Stresten kurtulma durumu kişiden kişiye farklılık gösterebilir. İnsanlarla iletişime geçerek sosyalleşmek, kitap okumak, yürüyüş yapmak, sevdiğiniz bir şarkıyı dinlemek, strese neden olan sorundan uzaklaşmak ve melisa, adaçayı, kediotu, papatya gibi bitki çayları sakinleştirici etki yarattıkları için strese iyi gelip, kontrol etmeye yardımcı olacaktır.
Stres yaşamımızın her alanında ortaya çıkarak bizi etkileyebilir. Stres kontrol edilmediği durumlarda depresyon, stres bozukluğu ve anksiyete gibi tedavi gerektiren problemleri de beraberinde getirir. Bu durumlarda stresin neden olduğu problemi ortaya çıkarmak için psikiyatri bölümüne başvurmak ve ilaç tedavisi görmek gerekebilir. Bunun yanında tedavi gerektirmeyen stres ile başa çıkmak için bazı yöntemlerden yararlanabilirsiniz.