Hayat, insana sayısız tecrübeler sunan bir okuldur. İnsanın başına gelen her olay, karşılaştığı her kişi ve yaşadığı her deneyim, aslında birer ders niteliğindedir. İslamî ve millî referanslarımız da bu gerçeği açıkça ortaya koyar. İslam’a göre insan, sürekli öğrenme ve olgunlaşma sürecindedir. Türk kültüründe de tecrübeler ve yaşanmışlıklar, insanın hayatını şekillendiren en önemli unsurlar arasında yer alır.
Kur’an-ı Kerim, insanın tefekkür etmesini, olaylardan ders almasını ve ibretle bakmasını sıkça vurgular. “Onda akıl sahipleri için ibretler vardır.” (Al-i İmran, 3/13) ayeti, insanın yaşadığı her olayda bir hikmet ve ders olduğunu gösterir. Başımıza gelen olumlu ya da olumsuz her durum, Allah’ın bir takdiridir ve bu durumlar insanın dünya ve ahiret hayatı için bir eğitim vesilesi kılınmıştır.
Hz. Peygamber’in (sav) hayatı da insanın hayatta karşılaştığı zorluklardan öğrenmesi gerektiğine dair pek çok örnekle doludur. Hendek Savaşı’ndaki zor şartlar, sabır ve strateji ile aşılan bir tecrübe olarak Müslümanlara sabır ve akıl yürütmenin önemini öğretmiştir. Bu olaydan öğrendiğimiz bir diğer ders de, zorlukların her zaman bir hikmet taşıdığı ve insanı olgunlaştırdığıdır.
Kültürümüzün atasözleri ve halk hikâyeleri, hayatın öğretici yönünü vurgulayan önemli kaynaklardır. “Düşmez kalkmaz bir Allah” atasözü, insanın başına gelen her kötü durumdan bir ders çıkararak ilerlemesi gerektiğini ifade eder. Destanlarımızda da kahramanlar, zorlu mücadelelerden geçerken öğrendikleri tecrübelerle büyür ve olgunlaşır. Dede Korkut Hikâyeleri’nde öğütler ve nasihatler, insanların karşılaştıkları durumlarda doğru sonuçlar çıkarmalarını ve bundan bir ders almalarını sağlar Ayrıca, milli tarihimizdeki pek çok olay, bu derslerin somut örneklerini sunar. Çanakkale Savaşı’nda Mehmetçiğin yaşadığı zor şartlar, vatan sevgisinin ve dayanışmanın insana neler öğretebileceğini gözler önüne sermiştir. Bu tecrübeler, bireysel ve toplumsal gelişimin birer parçasıdır.
İnsan, hayatın her aşamasında yeni bir şey öğrenir. Çocuklukta oyunlarla, gençlikte hatalarla, yetişkinlikte sorumluluklarla, yaşlılıkta ise tecrübelerle olgunlaşır. Bu süreçte insana düşen, yaşadığı olayları sadece birer anı olarak görmemek, onların içindeki hikmetleri keşfetmektir. Zira her olay, bir imtihan ve bir öğretmendir. İnsan, bu derslerden ibret alıp hayatına yön verdiğinde, hem dünya hem de ahiret mutluluğunu kazanabilir.
Hayatta her şey insana mutlaka bir şey öğretir. Yaşanan iyi veya kötü her olay, insanın olgunlaşmasına katkı sağlar. İslamî ve millî değerlerimizde bu gerçek, pek çok örnekle açıklanmıştır. Hayatın bir okul olduğunu unutmamak ve bu okulda öğrenmeye açık olmak, insanı hem bu dünyada hem de ahirette kurtuluşa götüren yoldur.
İslami açıdan tecrübe, genellikle insanın karşılaştığı olaylar ve bunlardan edindiği derslerdir. Kur'an-ı Kerim, insanlara tecrübelerden ders çıkararak hayatlarını daha bilinçli bir şekilde sürdürmelerini tavsiye eder. “Andolsun, onların kıssalarında akıl sahipleri için ibretler vardır.” (Yusuf Suresi, 111) Bu ayet, geçmişte yaşanan olayların insanlar için birer tecrübe kaynağı olduğuna işaret eder. Geçmişten alınan ibretler, bireysel ve toplumsal olarak doğru yolu bulmamıza yardımcı olur.
Peygamber Efendimiz (sav), hayatımızda karşılaştığımız tecrübelerin önemine dikkat çekmiştir. Şu hadis-i şerif bu durumu güzel bir şekilde özetler: “Mümin, aynı delikten iki defa ısırılmaz.” (Buhari, Edeb, 83) Bu hadis, tecrübelerden ders alarak aynı hataları tekrar etmememiz gerektiğini vurgular. İslam'da tecrübe, hikmetle bağlantılıdır. Hikmet, doğruyu yanlıştan ayırma becerisidir ve genellikle tecrübelerle gelişir. Hayatta karşılaşılan zorluklar ve deneyimler, insanın olgunlaşmasına ve Allah’a daha yakın bir kul olmasına vesile olabilir. Sabır, şükür ve tevekkül gibi erdemler de tecrübeler sayesinde daha iyi anlaşılır.
İslam'da tecrübe sahibi kimselerle istişare etmenin önemi büyüktür. Kur’an’da:
“…İş hususunda onlarla müşavere et...” (Al-i İmran, 159) buyrularak, karar alırken tecrübeli kimselerin fikirlerinin alınması tavsiye edilmiştir. Tecrübe, İslam’da insanın olgunlaşması ve doğru yolu bulması için önemli bir unsurdur. Geçmiş olaylardan ibret alarak ve yaşanmışlıklardan ders çıkararak bir mümin, hem dünya hem de ahiret saadetine ulaşabilir. Tecrübenin hikmete dönüşmesi ise sabır, şükür ve Allah’a bağlılıkla mümkündür.
Müslümanın her hâli ibret ve hikmetlerle doludur. İnsanı olgunlaştıran tecrübelerde de bir çok hikmet vardır. İnsanları tanımada ve olayları değerlendirmede tecrübeler rehberdir. Tecrübe sahibi olmak da büyük bedeldir.