GÖZ TEMBELLİĞİ(AMBLİOPİ)
Göz tembelliği (Ambliopi) , sıklıkla bir gözün bazen her iki gözün görme keskinliğinde %20 veya daha fazla azalma olması durumudur. Toplumda görülme sıklığı %2-4 dür. Bebekler doğduklarında tam ve iki gözle birden üç boyutlu görmeleri yoktur, ancak belirli oranlarda görebilirler. Bebeklik ve çocukluk döneminde gözler kullanıldıkça, görme sistemi hızla olgunlaşır ve görme fonksiyonları gelişir. Bu dönemde, gözün kırıcı ortamlarından görüntünün bir şekilde sinir tabakasına ulaşmaması veya bulanık olarak ulaşması, gözün görsel gelişimini tamamlamasını engeller ve göz tembelliği meydana gelir. Görme sistemi gelişimi ilk 9-10 yaş içinde tamamlanır, daha sonraki yaşlarda belirgin bir değişiklik olmaz. Bu yüzden göz tembelliğine sebep olan durumların erken yaşlarda ortadan kaldırılması ve görme sinirinin uyarılmaya başlanması gerekir.
Göz tembelliğinin başlıca 3 ana nedeni vardır:
Şaşılık ( göz kayması) en sık rastlanan nedenidir ve kayan gözde görsel gelişim tamamlanamadığı için göz tembelliği meydana gelir.
Göz kırma kusurları, özellikle iki gözün kırma kusuru arasında bir numaradan fazla fark olması durumunda daha yüksek numaraya sahip olan göz diğerinden bulanık görür ve bu göz görsel gelişimini tamamlamayarak tembel hale gelir. Aileler çocuklarında göz kayması gördüklerinde hemen göz doktoruna başvururlar. Ancak bu durumda görünüşte gözlerde herhangi bir sorun olmadığı için ve çocuk bir gözünün iyi görüp diğerinin az gördüğünün bilincinde olmadığı için genellikle göz muayenesi okul dönemine kadar gecikir ve bu yüzden tedavi için çoğu kez geç kalınır. Her iki gözde yüksek derecede astigmat, hipermetrop, miyop kırma kusuru olması durumunda ise iki gözde de tembellik oluşur.
Katarakt (göz içi merceği kesafeti) gibi gözün saydam olması gereken ortamlarında kesafet bulunması, gözün merkezi görme noktasında net bir görüntünün oluşmasını engelleyerek göz tembelliğine yol açar. Doğumsal katarakta bağlı göz tembelliği çok erken ve çok derin olarak gelişir, bu yüzden doğumsal katarakt mümkün olan en kısa zamanda cerrahi olarak tedavi edilmelidir. Ayrıca göz kapağı düşüklükleri de (Pitoz) görme eksenini kapatıyorsa göz tembelliği oluşturabilir.
Göz tembelliği, görme keskinliği ölçümünde gözün görme seviyesinde azalma saptanması ile tanınır. Ancak küçük çocuklarda görme keskinliği ölçümü kolay değildir ve genellikle tahmini değerlendirme yapılabilir. Bu noktada göz hekiminin özellikle çocuk muayenesinde deneyimli olması güvenilir bir değerlendirme için şarttır. Görme keskinliği ölçümü ile birlikte gözlerde herhangi bir kayma olup olmadığı, gözlerde kırma kusuru olup olmadığı, gözün kırıcı ortamlarında (kornea, göz merceği gibi) herhangi bir bulanıklık olup olmadığı, retinada (gözün arkasındaki ağ tabaka) ve optik sinirde (görme siniri) bir sorun olup olmadığı muayene esnasında kontrol edilmelidir.
Göz tembelliği tedavisinde yalnızca sebebinin düzeltilmesi yani mevcut kırma kusuru için gözlük verilmesi, şaşılık veya katarakt için cerrahi müdahale yapılması, görme düzeyinin artmasını sağlayamaz. Görme keskinliğinin artması için mutlaka çocuğun "tembel" olan gözünün kullandırılması gereklidir. Bunun için en sık kullanılan yöntem olan kapama tedavisinde, iyi gören gözün gün içinde belli sürelerde özel bir bandajla kapatılarak tembel gözün çalıştırılması, bu sayede kademeli olarak gözdeki görme yeteneğinin düzeltilmesi hedeflenir. Ancak bu tedavinin haftalar, aylar, hatta bazen yıllarca sürdürülmesi gerekebilir. Çocuklar kapama yapılmasından hiç hoşlanmasalar da ebeveynlerin sabırla yaklaşması ve kapama tedavisi uygulaması gereklidir.
Göz tembelliği tedavisinin başarısında en önemli nokta göz tembelliğinin teşhis zamanıdır. Sorun ne kadar erken tespit edilip tedaviye başlanırsa, tedavinin başarı şansı o kadar fazladır. Erken teşhis ve düzenli tedavi yapıldığı zaman çoğu kez normal görme seviyesine ulaşılır. Ancak teşhis geç konmuşsa kapama tedavisinin başarısı düşer ve 9-10 yaş sonrasında ise kapama tedavisinin başarı şansı yoktur. Bu yüzden, çocukların doğumda, 1 yaşında, 3-4 yaşında herhangi bir sorun olmasa da mutlaka göz doktoru tarafından muayene edilmiş olması gerekir. Ayrıca doğumdan itibaren hem ailenin hem de çocuk doktorlarının bazı tespitleri durumunda ve özellikle ailesinde göz tembelliği veya şaşılığı olan çocuklarda, göz doktoru tarafından mutlaka muayene gerekir. Unutulmamalıdır ki çocuğun bir veya iki gözünde görme düzeyinin zayıf olması, ileri yaşlarda birçok mesleği seçme imkanından mahrum kalmasına ve bu şekilde tüm yaşamının etkilenmesine sebep olabilir.
Doktorunuza danışın:[email protected]
