Uyku bozuklukları, tüm hayatımızı olumsuz etkileyebilecek kadar büyük sağlık problemlerine yol açabilir. Gelin hep birlikte bakalım, uyku bozuklukları nelerdir, tedavileri nelerdir, daha iyi bir uyku için neler yapılabilir? Bu yazıda çok daha fazlasını bulacaksınız.
Uyku bozuklukları, geceleri alabildiğiniz uykunun kalitesini, miktarını ve zamanlamasını etkileyen durumlardır. Günümüzde uyku bozukluğuyla mücadele eden kişi sayısı oldukça fazladır. Yaygın uyku bozuklukları arasında uykusuzluk, huzursuz bacak sendromu, narkolepsi ve uyku apnesi bulunur. Uyku bozuklukları ruh sağlığınızı ve fiziksel sağlığınızı doğrudan etkileyebilir.
Uyku apnesi ise uyku sırasında nefes almanın durmasına neden olan bir hastalıktır. Beyniniz sizi nefes alacak kadar uyandırarak korumaya çalışır, ancak bu, dinlendirici ve sağlıklı bir uykuyu engeller. Zamanla bu durum ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bununla birlikte, bu durum, özellikle reçete edilen tedavilere sıkı sıkıya bağlı kalındığında, genellikle oldukça kolay bir şekilde kontrol altına alınabilir.
"Apne" kelimesi Yunanca "nefes darlığı" anlamına gelen kelimeden gelir. Uyku apnesi, uykunuzda nefes almayı bıraktığınız için oluşur. Bu, ya hava yolunuzun tıkanması (obstrüktif uyku apnesi) nedeniyle ya da beyninizin nefesinizi doğru şekilde kontrol edememesi (merkezi apne) nedeniyle olur.
Ortaya çıkan oksijen eksikliği, sizi nefes almaya devam edecek kadar uyandıran bir hayatta kalma refleksini harekete geçirir. Bu refleks sizi hayatta tutarken aynı zamanda uyku döngünüzü de kesintiye uğratır. Bu, huzurlu uykuyu engeller ve kalbinize stres bindirerek potansiyel olarak ölümcül sonuçlar doğurabilecek başka etkilere neden olabilir.
Bu tıbbi olmayan tedaviler veya yaklaşımlar, genellikle obstrüktif uyku apnesini iyileştirebilir veya çözebilir. Bunlar tedavi edici değildir ancak apneyi, artık ortaya çıkmadığı veya semptomlara neden olacak kadar şiddetli olmadığı noktaya kadar azaltabilirler.
Huzursuz bacak sendromu (RLS), bacaklarınızı hareket ettirmek için güçlü, neredeyse karşı konulamaz bir dürtüye neden olan ve hareketle en azından kısmen rahatlayan bir beyin, sinir ve uyku bozukluğudur. Vücudunuz dinlenirken belirtiler daha sık görülür. Genellikle bacaklarınızdaki zonklama veya ağrı gibi rahatsız edici hislerle birlikte ortaya çıkar. Sürekli hareket etme dürtüsü, rahatlama veya uykuya dalma yeteneğinizi etkileyebilir.
HBS tedavisi, semptomlarınızı hafifletmeye yardımcı olmak için ilaç almayı veya evdeki rutininizi değiştirmeyi içerebilir. Bazı kişiler, altta yatan diğer sağlık durumlarını yönetmek için sağlık uzmanlarıyla birlikte çalışırlarsa semptomlarını azaltabilirler. Siz ve doktorunuz, sizin için en iyi olabilecek tedavi seçeneklerini ve dikkat etmeniz gereken yan etkileri tartışacaksınız.
Narkolepsi, kişinin ne zaman uyanacağını veya uyuyacağını seçmesini engelleyebilecek nadir, uzun süreli bir beyin rahatsızlığıdır.
Şu anda narkolepsinin tedavisi yoktur, ancak uyku alışkanlıklarınızı iyileştirecek değişiklikler yapmak ve ilaç almak, bu durumun günlük yaşamınız üzerindeki etkisini en aza indirmenize yardımcı olabilir.
Gün boyunca eşit aralıklarla sık sık, kısa şekerlemeler yapmak, gündüz aşırı uykululuğu yönetmenin en iyi yollarından biridir. İşte ya da okuldayken bu zor olabilir, ancak bir doktor ya da uzman, kestirme rutinine girmenize yardımcı olacak bir uyku programı tasarlayabilir.
Sıkı bir yatma zamanı rutinine uymak da yardımcı olabilir; bu nedenle mümkün olduğunca her gece aynı saatte yatmalısınız.
Belirtileriniz özellikle sıkıntı vericiyse, size gündüz uykululuğunu azaltmaya, katapleksi ataklarını önlemeye ve gece uykunuzu iyileştirmeye yardımcı olabilecek bir ilaç reçete edilebilir. Bu ilaçlar genellikle günlük tablet, kapsül veya içilebilir solüsyonlar halinde alınır.
Narkolepsi gibi idiyopatik hipersomninin önemli bir belirtisi gündüz aşırı uykululuktur. Ancak narkolepsi beyindeki hipokretin eksikliğinden kaynaklanırken, aşırı uykunun nedeni hâlâ bilinmiyor. Aşırı uykulu kişilerde gündüz uykululuğu genellikle narkolepsili kişilere göre daha az şiddetli olsa da, uyku bozukluğu hâlâ sakatlığa yol açabiliyor; iş veya okul performansının düşmesine, kişisel ilişkilerde strese neden olabilir ve tehlikeli araç kullanma riskini artırabilir.
Uyku felci, uykunun başlangıcında veya uyandıktan hemen sonra kollarınızı, bacaklarınızı veya gövdenizi hareket ettiremediğiniz bir durumdur. Genellikle canlı rüyalarla, bazen de halüsinasyonlarla ilişkilendirilir. Bazı insanlar göğüslerinde baskı hissi yaşarlar.
Bu kısa süreli kas felci size zarar vermez veya genel sağlığınızı etkilemez. Ancak stresli olabilir çünkü ne kadar süreceğini veya bir bölümün ne zaman gerçekleşeceğini bilmiyorsunuz.
Küçük çocukların uyku felci yaşama olasılığı daha yüksektir, ancak yetişkinlerin de başına gelebilir. Narkolepsiniz varsa uyku felci yaşama olasılığınız daha yüksek olabilir.