(Dünden devam)
 e. SONUÇ
     Hasan Umur Hoca'nın, Hançerli Câmii'ndeki vaazlarından birinde söylediği şu sözler, belki de bütün söylenenlerin ve söyleneceklerin hulâsasıdır:
    " Dinimiz bir, dilimiz bir olmalıdır.  Yurdun selâmeti ve kurtuluşu bu iki esasa bağlıdır. Yalnız dil, varlığımızı korumağa kâfi değildir. Farzı muhal olarak eğer Türkler Anadolu'ya geldiklerinde hıristiyanlığı kabul etmiş olsalardı, Yunan âdet ve edebiyatı ve kültürü içersinde Türklüklerini unutmaları muhakkak sayılabilirdi. Çünkü Samsun ve havalisindeki hıristiyanların hâlis Türk olduklarına zerre kadar şüphe yokken ve dilleri de hâlis Türkçe iken Pontusçuluk ülküsü uğrunda Türklerle mücadelede bulundular. Birçok kardeş kanı döküldü. Ve nihayet mübadil olarak Yunanistan'a gittiler ve ebediyyen bizden ayrıldılar.
    Birinci dünya harbi sıralarında Samsun ve Bafra havalisinde bizzat yaptığım tetkikatta, buralardaki hıristiyanların rumca bilmedikleri, öz Türkçe konuştukları, kiliselerde dualarının tamamen Türkçe olduğu, âdetleri, kıyafetleri ve yaşayışlarının tamamen Türklerin aynı olduğunu görmüştüm. İşte bu Türk çocuklarına hıristiyan dini, milliyetlerini unutturmakla kalmayıp, Türklüğe karşı tam mânasıyla amansız düşman yapmıştı.
     Vatanımızın bazı köşelerinde Türkçe değil, rumca ve daha başka dilerle konuşanlar vardır ki, Müslüman oldukları için yabancı milletlere karşı icabında Türkler kadar nefret gösterirler. Aradaki bağ islâmlık ve dindir. Bu misaller de gösteriyor ki, Türklüğün baka ve mevcudiyeti iki esasa bağlıdır: Dil ve İslâm dinidir.  Türk milleti daima bu iki esası göz önünde tutmalıdır. Mütefekkirlerimizin nedense inkılâptan sonra bu mühim nokta üzerinde henüz lâyık olduğu derecede durmadıklarını görmekteyiz. Bu hususa dair kalemlerin çalışması zamanı gelmiştir.  Hurafeleri bir tarafa attıktan sonra yaratılışa uyan dinimiz tam bir vuzuhla parlamalıdır. Türkün yüksek ruhundan ve dehâsından meydana gelen camilerimiz asra uygun bir şekilde pâk, temiz bir şekilde nurlanmalıdır. Bütün camilerimiz Beyoğlundaki Ağa Camii şekline girmeli, münevver zümrenin dimağlarına mâkes olmalıdır. Bu hususta Türkün ruhu uyanmalıdır. " ( 23)
    Unutulmamalıdır ki; yeryüzünden son Türk silinmedikçe, " Şark Meselesi" denilen sistemli p(i)lân  asla sona ermeyecektir. Tarih; en büyük ibretleri, acıları, zulümleri, delilleri ve vesîkalarıyla, bize, göstermiş ve göstermektedir.
    Türk milleti olarak; bin beş yüz seneyi aşan bir süreden beri muhatap bulunduğumuz Doğu ve Batı  cemiyetlerinden/kavim veya milletlerinden, bilhassa, devletimizin zayıflamaya başladığı zamanlarda, maalesef, sâdece eziyet, zulüm ve ihânet gördük.
    Türk târihinde, yalnızca Millî Mücâdele döneminde yaşananların dahi idrâk edilmesi, meselenin kaynağına ve özüne nüfûz edebilmemizi sağlayacaktır, kanaatindeyim. 
     Bu noktada;- hissî olmaktan uzak, gayet gerçekçi bir düşünce ve tavırla-başını ellerinin arasına alıp, her Türk'ün: " Arkadaş, ben, bu İngiliz'e, bu F(ı)ransız'a, bu Amerikalı'ya, bu İtalyan'a, bu Çinli'ye, bu Rus'a, bu Rum'a, bu Yahudi'ye, bu Sırp'a, buna, şuna veya ona...ne yaptım da, benim her zayıf anımda, hem de birleşerek gelip tepeme biniyorlar? " diye sorması ve cevabını da bulması lâzımdır.
   Bu sorulara, sâdece târihçilerin değil, belki de daha çok " içtimâîyatçılar"ın cevap araması lâzımdır.
    Dîğer taraftan; bu soru ve cevaplarda sıhhatli bir netîceye ulaşabilmesi için, Türk'ün, dâimâ uyanık, diri ve birlik içinde bulunması, çok çalışması ve târih muhasebesini millî şuûrla idrâk etmesi gerekir.
    
   KAYNAKLAR
   1. Arslan Tekin, Türk Adını Silme Planı /Şark Meselesinin Son Aşaması, Paraf Yayınları, İstanbul 2013, sy. 30-32
   2.Bünyamin Kocaoğlu (Yrd. Doç. Dr.), Millî Mücâdele Yıllarında Samsun, Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Samsun 2008, sy.1
   3. Hasan Umur, Samsunda On Beş Sene, Güven Basımevi, İstanbul 1947 , sy.3
   4. Ali Kayıkçı, Pontus'a Darbe, 2. Basımın Önsözü, Samsun Gazeteciler Cemiyeti Yayını, Samsun 1990, sy.10
   5. Bünyamin Kocaoğlu ( Yrd. Doç. Dr. ), Millî Mücâdele Yıllarında Samsun, Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Samsun 2008, sy.2
   6. Arslan Tekin, Türk Adını Silme Planı /Şark Meselesinin Son Aşaması, Paraf Yayınları, İstanbul 2013,
sy. 32
   7. Kemal Atatürk, Nutuk, Cilt-1, 1919-1920, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1972, sy.1-3
   8. Hasan Umur-Âdil Pasin, Samsun'da Müdafaa-yı Hukuk, Tan Matbaası, 1944, sy.3
   9. Hasan Umur, Samsunda On Beş Sene, Güven Basımevi, İstanbul 1947, sy. 5-6
  10. Hasan Umur-Âdil Pasin, Samsun'da Müdafaa-yı Hukuk, Tan Matbaası, 1944, sy.6
  11. a.,g.,e., sy. 6
  12. Hasan Umur, Samsun'da On Beş Sene, Güven Basımevi, İstanbul 1947, sy.38
  13. a.,g.,e., sy. 39-40
  14. a.,g.,e., sy. 42-43
  15. Hasan Umur-Âdil Pasin, Samsun'da Müdafaa-yı Hukuk, Tan Matbaası, 1944, sy. 6
  16. a.,g.,e., sy.6-9
  17. a.,g.,e., sy.9
  18. a.,g.,e., sy. 10
  19. Kemal Atatürk, Nutuk, Cilt-1, 1919-1920, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1972, sy.11-12
  20. Hasan Umur-Âdil Pasin, Samsun'da Müdafaa-yı Hukuk, Tan Matbaası, 1944, sy.10-13
  21. Hasan Umur, Samsunda On Beş Sene,Güven Matbaası, İstanbul 1947, sy. 10
  22. a.,g.,e., sy.11-12
  23. a.,g.,e., sy. 25