İnsan çatışmalar bütünü… endişeleri, acıları, karşılaştığı güçlüklerle bir bütün. Açmazlarının yoğunluğuyla savunma mekanizmalarının orantılı olduğunu söylemek de olası.

Kişinin çocukluk çağı deneyimlerinden kök alan davranışları, güncel tetiklemelerle özel bir duruma dönüşebilir. Her insanın biraz nevrotik davranış sergilemesi de bu nedenledir. Özel koşullar, toplumsal eğilim, göreceli gereklilik, eğitim durumu ya da bilgi sonraki yaşamı her yönüyle etkileyecektir.

Freudyen açılıma ters düşmeden, bu açılımı arka planda bırakmadan durum tespiti yapmak olasıdır. Analitik bir yoğunlaşma doğru bilgi ile arızalı davranış nedenlerini tespite yardımcıdır. Teşhis sonucu tedavi de olasılıktan uzak değildir.

Kaos (= karmaşa) yeni oluşumlar için umut alanlarıdır. Yeni düşünce ve başlangıçlar daima bu tür dalgalanımların arasından fışkırmaya zemin bulabilmiştir. Yeni dünya düzeni ve yeni cumhuriyetler bu türden kaotik zeminlerdeki oluşumlardır. Yeni düzen yeni liderler ya da yeni liderler yeni düzenler doğurmuştur.

Nevrotik insanı analiz ettiğimiz zaman geçmiş tek önemli kaynaktır.. sonra çevre, tabular, kültürel koşullar ve tetikleyici dış faktörler belirleyicidir. Bir ülkenin aynı türden analizi bize bu günün panoramik ve hatta üç boyutlu görüntüsünü sağlayabilir.

Mustafa filmine yönelen tepkiler, toplumsal saydamlaşma için koşulların ehil olmadığına bir delildir. Mustafa"nın zamanlaması, duruş açılarının nesnel olamayışı ve fotoğraftaki detayların kabullenilemeyişi ve öznel bakış bu delilleri karartamaz.

Asıl üzüntü veren Devrim Arabaları gibi bir filmde açıkça analizi yapılan bir dönemin bu toz duman arasında görücüye çıkmasını bulandırmasıdır.

Toplumsal refleksin öznel bakış açılarındaki karanlığı vurmak yerine, ülkenin geleceğini geçmişte karartanlara destek verir görüntü sergilemesi asıl kabullenemeyen olmalıdır.

Nesnel bir tespitin sonucunda tedavi bir karşıduruş sergileme ile başlayabilir.

Değişim, kadir-î mutlak kabullenmeye son vermek, kaçırdığımız trenlere ve devrim arabalarına yeniden yetişmeye çalışmaktan geçmektedir.