İnsanların sizi zorlamasına izin vermek zorunda değilsiniz. Yeni araştırmalar, biri sizi kendi amaçları için kullandığında ne yapmanız gerektiğini söylüyor.
Gasp, kulağa suç davranışı için ayrılmış bir kelime gibi geliyor olsada günlük hayatta, insanlar başkalarından faydalandığında bu durumu tarif edebilmek için kullanılabilir.
Eğer bir kişi sizi bir tür ödül için kendine bağımlı hale getirmeye çalışıyorsa kişilerarası gasp oluşabilir.
Bu ne demek?
Yani etkileşimlerinizin koşullarını belirleyen bir arkadaşa sahip olabilirsiniz. Arkadaşınızı arar veya mesaj atarsınız, bir yanıt beklersiniz ve zamanın yaklaşık yüzde 60'ında hemen bir yanıt alırsınız. Diğer yüzde 40'ında ise beklemek zorunda kalıyorsunuz. Onlardan gelen bir mesaj, önümüzdeki hafta sonu öğle yemeğinde bir araya gelmek isteyip istemediğinizi soruyor. Hemen yanıt veriyorsunuz ancak olası tarih yaklaştıkça yanıt alamıyorsunuz. Sonunda, son dakikada arkadaşınız buluşmak için bir zaman ve yer öneriyor. Bunun gerçekleşmiş olmasından dolayı rahatlamış hissediyorsunuz ancak aynı zamanda başka planlar yapamanıza engel olunduğu için rahatsız hissediyorsunuz. Max Planck'ın Evrimsel Biyoloji Enstitüsü'nden Manfred Milinski (2022) tarafından hazırlanan yeni bir makaleye göre, bu o kadar da sıra dışı bir durum olarak görülmüyor. Gerçekten de Milinski, oyun teorisindeki çoğu insanın işbirliği içinde davrandığını iddia eden psikolojik deneylerin sonuçlarında yanlış bir şeyler olduğunu iddia ediyor. Onun sözleriyle, tek yapmanız gereken “yaygın işbirlikçi olmayan insan davranışlarını bildiren günlük haber bültenlerini” okumak.
Araştırmacılar, “Mahpusun İkilemi” olarak bilinen simüle edilmiş bir parasal oyun kullanarak kişiler arası işbirliğine karşı rekabet stratejilerini incelediler. Deneysel bir yöntem olarak, Gerçek bir oyuncunun (X Kişisi) başka bir katılımcıyla (Y Kişisi) eşleştiğine inanması sağlandı. Gerçekte ise kişilerden biri (deneye bağlı olarak) bilgisayarlı bir oyuncuya karşı oynadı.
Amaç temel çerçevede bir ikilem oluşmaktadır. Bunun nedeni ise X ve Y'nin eşit miktarları almayı kabul ederek işbirliği yaptığında maksimum ödemenin gerçekleşmesidir. Bununla birlikte, X kişisi yolun herhangi bir noktasında karar değiştirebilir. Üst limitten daha azını ancak Y kişisinden daha fazlasını alabileceği bir pozisyona karar vermiş olabilir. Y kişisi ise işbirliği konusunda kararlı olabilir.
İş hayatında benzer güç dinamiklerini içeren fiili durumlarda, bireyler kendilerini aynı sınırlı ödüller (yani maaş) için rekabet içinde bulabilirler. Milinski'nin belirttiği gibi, "Eğer bazı bireyler diğerlerinden daha fazla etkiye sahipse (üstün stratejik konumdaki bireyler işbirliği yapan akranlarının olduğunu bilmelerine rağmen) grubun getirisinden daha yüksek bir pay almalarına yardımcı olacaktır.