Vahyin muhatabı akıldır. Akıllı insanlar sorumludur. Vahyin mesajını duyan ve akli melekeleri yerinde olan herkes Allah'a iman ve gerekleriyle muhataptır. İnsan, özgür iradesiyle inanmak veya inanmamak  tercihinde sahiptir. 

İnanmamak tercihini kullanan insan, bu durumunu kendisini Yaratan Rabbıyla ahirette hesaplaşacaktır. Zira, sahip olduğu akıl; Yaratanı tanımak için yeterlidir. İnanan  kimse Müslümandır. Her ne kadar müslüman da günah işleme özgürlüğüne sahipse de, "dinde zorlama yoktur" mesajı bu tercihi yapanlar için değildir. 

Müslüman akıllı kimsedir. Akıllı olmasa, vahyin muhatabı olmaz ve yapıp, yapmadıklarından da  sorumlu tutulmazdı. 

Akıllı olmanın bir takım gerekleri vardır. Bunlardan bazıları şunlardır :

"Akıllı olan; dua ve ibadet, nefsini muhasebe, ayıplarının kendisine haber verilmesi ve ihtiyaçları için zaman ayırır. 

Diline sahip olur, zamanını iyi kullanır, işine yönelir ve ihtiyatlı olur.

Güler yüzlü olur. Peygamberimizin de, "Mümin kardeşinin yüzüne asık bir çehre ile bakana melekler lanet eder." buyurduğu rivayet edilir. 

Kavgada da, barışta da olduğu gibi görünmeli veya göründüğü gibi olmalıdır. Kâmil Müslümanın özü sözü birdir, işi ile sözü aynıdır, komşusu da şerrinden emindir. 

Hatasını söyleyeni iyi karşılamalı, ona teşekkür etmelidir. Peygamberimizin,  "Allah’tan kork diyene, sen önce kendine bak diyeni Allahü teâlâ sevmez." buyurduğu bildirilmiştir.  

Örnek insan olmalı, zorluk çıkarmamalıdır. Müslüman, kolaylaştırır, zorluk çıkarmaz. 

Elden çıkana veya ele geçmeyene üzülmemek gerekir. Nasibine razı olan, nasip olmayana da üzülmeyen güzel ahlaklıdır. 

Huzurlu olmak için, dünya nimetleri az olana bakmak ve şükretmek lâzımdır. Gerekli olmadıkça  zenginlerin yanına  girip çıkılmamalıdır. Aksi halde bu durum, nimetin hakir görülmesine neden olur.

Maddi ve manevi yönden sıkıntısız iken dua etmek, bela gelince dua etmekten daha faziletlidir. Peygamberimiz; "İyilikler kötülükleri giderir. Rabbini rahatlık ve bollukta iken hatırlayanı, Allah c.c da, sıkıntılı zamanında kurtarır, korur." buyurmuştur. 

Ölümü unutmamak ve sürekli hatırlamak gerekir.  Bu hâl, insanı dünyaya esir olmaktan ve günahlardan korur. 

İnsanlara şirin görünmek ve meşhur olmak için gayret edilmemelidir. 

Hangi sonucun insan için hayırlı olduğunu Peygamberimiz şöyle bildirmiştir.  "Şu kimseye imrenilir: Malı azdır, çoluk çocuğu namaz kılar, oruç tutar. İbadetini gizlemeye çalışır. Tanıyanı azdır, meşhur değildir, parmakla gösterilmez. Rızkı yetecek kadardır. Buna da sabreder. Hâlini kimse bilmez. Arkasından ağlayanı az, mirası da fazla değildir."  

Allah katında bu kimse, aksine sahip olanlardan çok daha değerlidir. 

Herkesle dert paylaşılmamalı ve herkesten yardım da istenmemelidir. Peygamberimizin, "Din kardeşinde, hayâ, emanet ve sadakat gibi üç hasleti gördüğünde ondan bir şey ricada bulunabilirsin. Bu vasıfları yoksa, bir şey rica etme !" buyurduğu rivayet edilmiştir. 

Allah’tan korkup, günahlardan kaçmalı, Allah c.c.ın verdiğine şükredip, tevekkül edilmelidir. 

İyi insan olmalı, kötü özelliklerden şiddetle kaçınılmalıdır. Sahip olunanlar paylaşılmalı, kavga ve tartışmalardan uzak durulmalıdır. Dünya menfaati için kutsal değerler satılmamalıdır."

Bu ve bir çok özellik daha, akıllı insanın dikkat etmesi gerekenlerdir. İslam, insana çok önemli değer katar. İnsan yaratılış gereği mükemmel olmakla birlikte, onu değerli anlamında insan yapan müslüman olmasıdır. 

Fiziki olarak çok mükemmel olan insanın, iman etmeden sahip olduğu güzel özellikler de, İlâhî kodlama ile fıtrata yüklenenlerdir. İlk insandan beri var olan ilahi mesajların genel adı, İslamdır. O tarihten beri var olan güzel özelliklerin hepsi de İslamîdir. 

"Müslüman olmadan önce insan ol" diyerek, güzel değerlerin eksikliğinin ifade edildiği bu cümle yanlıştır. Kişinin, müslüman olmadan önce sahip olduğu güzel değerler de zaten İslamdır. 

Müslüman, akıllı insandır. Akıllı insan da her işinden sorumludur.