Geçtiğimiz günlerde 9.4 milyon vatandaşa Genel Sağlık Sigortası (GSS) borcu çıkarıldığına dair haberler gündeme bomba gibi düştü. Bu durum birçok vatandaşın kafasında soru işaretlerine neden oldu ve haklı tepkilere yol açtı. Peki, bu borçların kaynağı nedir, neden bu kadar fazla kişiyi etkiliyor?

GSS, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren tüm Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını kapsayan bir sağlık sigortası sistemidir. Çalışmayan, sigortalı olarak bir işte bulunmayan veya herhangi bir sosyal güvenceye sahip olmayan kişilerin sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için getirilmiş bir düzenlemedir. Buradaki temel amaç, herkesin sağlık hizmetine erişimini sağlamaktır. Ancak, bu sistemde kişilerin gelir testi yaptırmaları ve belirli bir prim ödemeleri gerekmektedir. İşte sorun tam da burada başlıyor.

Eğer bir kişi gelir testi yaptırmamışsa veya yaptırıp prim borcunu düzenli olarak ödememişse, devlet bu kişileri otomatik olarak borçlandırıyor. Bu durum, özellikle işsizler, öğrenciler ve geçici olarak işsiz kalanlar gibi dar gelirli veya herhangi bir gelir beyanı olmayan kişiler için ciddi mağduriyetlere yol açıyor. 2024 yılında aniden 9.4 milyon kişiye borç çıkmasının sebebi ise bu kişilerin gelir testini zamanında yapmamış veya primlerini düzenli ödememiş olmalarıdır.

Bu borçtan kurtulmak isteyenler öncelikle Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına giderek gelir testi yaptırmalıdır. Eğer gelir testinde aylık gelirleri asgari ücretin üçte birinden az çıkarsa bu borç silinebilir veya güncellenebilir.

Devlet, dönem dönem bu tür borçlar için af veya yapılandırma yasaları çıkarıyor. İlgili kanun kapsamında çıkarılan düzenlemeler ile borçlar taksitlendirilebiliyor.

Çıkarılan borcun yanlış olduğunu düşünenler ise, SGK’ya itiraz dilekçesi vererek durumu detaylı şekilde inceletebilir. Bu durumda, borcun kaynağı ve ödeme zorunluluğu yeniden değerlendirilecektir.

Vatandaşların yoğun şekilde talep ettiği bir diğer çözüm ise prim affı veya borçların yeniden düzenlenmesidir.

GSS borçlarının bu kadar büyük bir kitleyi etkilemesinin ana nedeni, sistemin otomatik borçlanma yapısıdır. Gelir testi yaptırmamış veya herhangi bir prim ödemesi yapmamış her vatandaş borçlandırılmaktadır. Özellikle öğrenciler, 18 yaşını geçtikten sonra sistemde "gelir testine girmemiş" olarak göründükleri için otomatik olarak borçlanıyorlar. Bunun yanı sıra, işsiz kaldığı dönemlerde prim borcu biriken ve bu durumdan haberdar olmayan kişilerin de borç yükü hızla birikiyor.

Devletin bu soruna kalıcı bir çözüm getirmesi gerekiyor. İlk olarak, gelir testi yaptırmayan kişilerin otomatik olarak borçlandırılması durdurulmalı. Bunun yerine, kişilere gelir testini yaptırmaları için SMS veya e-posta yoluyla bilgilendirme yapılabilir. İkinci olarak, dar gelirli veya işsiz olan vatandaşlar için daha esnek bir borçlandırma ve ödeme sistemi getirilmeli. Özellikle de bu borçların silinmesi veya düşük faizli taksitlendirme yapılması gibi adımlar, 9.4 milyon kişilik mağduriyetin önüne geçebilir.

GSS prim borçlarının yük haline gelmesi, sağlık sisteminde daha geniş bir reform ihtiyacını da ortaya koyuyor. Sosyal devlet olmanın gereği, vatandaşların sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırmaktır. GSS borçları, dar gelirli ve sigortasız vatandaşlar için bir yük olmaktan çıkarılmalı, sağlık güvencesi hakkı olmalıdır. Aksi takdirde, toplumun büyük bir kesimi sağlık hizmetlerine erişememe riskiyle karşı karşıya kalmaya devam edecektir.

Bu yazım, borç mağduriyetini yaşayanların durumunu anlamak ve kamuoyunun dikkatini çekmek adına kaleme alınmıştır. Toplumsal sağlığın sürdürülebilirliği, vatandaşların bu tür mağduriyetlere maruz kalmadan sağlık hizmetlerinden yararlanmasıyla mümkündür.